Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasında yeni ekonomi ve Merkez Bankası yönetimiyle geleneksel para politikalarına dönüş adımları kredi ve mevduat faizlerinde yükselişi beraberinde getirdi. Ancak kredi faizleri önden koşarken mevduat faizleri o derece hızlı artış gösteremedi.
Merkez Bankası verilerine göre 6 Ekim itibariyle ihtiyaç kredi faizi yüzde 60,93’e çıktı ve 26 Mayıs haftasına göre yaklaşık 21 puan arttı. Ticari kredi faizleri ise yüzde 49,35’e çıktı 26 Mayıs haftasından bu yana yükselişi 34.35 puan oldu. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi ise aynı dönemde 11.6 puan artış gösterebildi. 26 Mayıs haftasında kredi mevduat makası eksi 18.88 puan iken 6 Ekim haftasında 3.86 puan pozitif yönde oluştu.
Yeni ekonomi ve Merkez Bankası yönetimi seçimlerin ardından hem politika faizinde artırıma gitti, hem bankacılık sektöründeki regülasyonlardaki sadeleşmeye hem de miktarsal sıkılaştırma adımları attı. Politika faizi yüzde 8,5’ten yüzde 30’a’çekilirken, ticari kredi faizlerinde menkul kıymet alım zorunluluğu doğuran alt sınır kaldırıldı, diğer tüm TL mevduata ilişkin regülasyonlar kaldırılarak kur korumalı mevduattan standart TL mevduata dönüşüm hedefi getirildi. Bu adımlar hem kredi faizlerinin artmasını hem de TL mevduat faizlerinin de hareketlenmesini sağladı.
POLİTİKA FAZİSİ GEÇTİ
Merkez Bankası verilerine göre ihtiyaç kredi faizi seçimden önceki son hafta olan 26 Mayıs haftasında 39,96, seviyesinde iken 6 Ekim haftasında yüzde 60,93’e, ticari kredi faizi 26 Mayıs haftasında yüzde 15 iken 6 Ekim itibariyle yüzde 49,35’e çıktı. 3 aya kadar TL mevduat faizleri ise 26 Mayıs haftasındaki yüzde 33,88 seviyesinden yüzde 45,49’a geldi.
Merkez Bankası verilerinde kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesapları hariç ticari kredi faizi, tüketici kredilesi faizi ile toplam TL mevduat faizine bakıldığında da mevduatın ne kadar geride kaldığı ortada. 6 Ekim haftasında ticari kredi faizi kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesabı hariç yüzde 49,34, tüketici kredisi faizi yüzde 59,75 seviyesinde iken toplam TL mevduat faizleri yüzde 37,15’te bulunuyor. Tüketici kredisi faizleri 26 Mayıs’tan 6 Ekim’e 34.82 puan, ticari kredi faizi 25.33 puan, mevduat faizi ise sadece 11.23 puan arttı. Merkez Bankası’nın aynı dönemde politika faizinde yaptığı artış ise 21.5 puan oldu. Mevduat faizi hem 3 aya kadar vadelide hem de toplamda politika faizi artışının da gerisinde kaldı.
KREDİ MEVDUAT MAKASI 3.86 PUAN POZİTİF
Hem mevduat hem de kredi faizleri zirvelerinde ancak aralarındaki ilişki seçim öncesine göre farklılaştı. Seçim öncesinde uygulanan düşük faiz politikası ve bankacılık sektörüne yönelik regülasyonlar nedeniyle ticari kredi faizi ile 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizleri arasındaki makas negatif yönde açılmıştı. 26 Mayıs haftasında 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 33,88 iken, ticari kredi faizi yüzde 15 seviyesinde bulunuyordu. Ticari kredi faizi ile TL mevduat faizi arasındaki makas negatif yönde 18.88 puan açılmıştı. TL mevduat faizi seçim sonrasındaki haftalarda yükselişini hızlandırmış kredi mevduat makası yeni Merkez Bankası Başkanı Gaye Erkan’ın ilk Para Politikası Kurulu toplantısının haftasında negatif yönde 26.63 puana ulaşmıştı.
Ardından atılan adımlar ve politika faizine her ay gelen artırımlarla kredi mevduat makası daraldı. 8 Ağustoshaftasında ise makas sıfırlandı kredi ve mevduat faizi eşitlendi. 6 Ekim haftasında ise artık makas ters yönde açılmaya başladığının ilk sinyallerini verdi. Ticari kredi faizi yüzde 49,35’e çıktı, 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 45,49’a ulaştı. Böylece kredi mevduat makası 3.86 puan pozitif yönde oluştu.
Mevduat faizlerinin kredi faizlerinin gerisinde kalmasında en büyük etmen ise özellikle döviz dönüşlü kur korumalı mevduattan standart TL mevduata dönüşler ile TL birikimini standart TL mevduatta değerlendirmek isteyen tasarruf sahiplerine uygulanan mevduat faizi farkı yatıyor. Bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgiye göre döviz dönüşlü kur korumalı mevduat hesaplarının standart TL mevduata geçişi için veriler mevduat faiz oranı yüzde 50 seviyelerini aşarken, standart TL mevduat faizleri yüzde 33-42 arasında değişiyor. Bu oranlar da tasarruf miktarına göre farklılık gösteriyor.
KAMU İLE ÖZEL BANKALAR AYRIŞTI
Merkez Bankası ve ekonomi yönetimi tüketici kredilerindeki artış hızının yavaşlatılmasını önemsiyor. Bankacılık sektöründe buna yönelik tepki ise kamu ile özel bankalar arasında farklılaşmış durumda. Merkez Bankası verilerine göre 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış olarak kamu bankaları tüketici kredilerinde yüzde 5,42 daralma gösterirken özel bankalarda aynı haftada yüzde 31,7 büyüme gösterdi.
Ticari kredilerde ise hızlanma sürüyor, 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyüme kamu bankalarında yüzde 26,3, özel bankalarda ise yüzde 8,91 oldu. 26 Mayıs yani seçimden önceki son haftada kamu bankalarının tüketici kredi büyümesi yüzde 71,68, özel bankaların ise yüzde 82,04 seviyesindeydi. Ticari kredi büyümesi de kamu bankalarında yüzde 62,83 iken özel bankalarda yüzde 13,13 idi. Seçim sonrasında en dikkat çeken her ne kadar farklılaşsa da tüketici kredilerindeki sert ivme kaybı oldu.
2002 SEÇİMİNDEN SONRA İLK KEZ
Ekonomim’den Şebnem Yurhan’ın haberine göre, mevduat kredi faizinden daha yavaş artsa da hem kredi hem de mevduat faizleri 6 Ekim haftasında neredeyse 21 yılın zirve seviyelerini gördü. Merkez Bankası verilerine göre ihtiyaç kredi faizi 6 Ekim haftasında yüzde 60,93 ile 5 Nisan 2002 haftasındaki yüzde 66,86’dan sonra ilk kez bu seviyelere yükseldi. İhtiyaç kredi faizlerinde en son 21.5 yıl önce bu seviyeler görülmüştü. Ticari kredi faizinde de durum farklı değil. 6 Ekim haftasında ticari kredi faizi yüzde 49,35’e yükseldi.
Daha önce bu seviyede ticari kredi faizi 9 Ağustos 2002 haftasında yüzde 50,58, 2022’nin mayıs, haziran ve temmuz aylarında ticari kredi faizleri yüksek seyretmiş ve yüzde 54’e dayanmıştı. 2002 senesinin ardından bu kez 2023’te bu rakamlara ulaşıldı. Böylece 3 Kasım 2002 genel seçimlerinden bu yana ticari ve ihtiyaç kredi faizlerinde en yüksek seviyeler görülmüş oldu. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi de 6 Ekim haftasında yüzde 45,49’a yükseldi. Bu oran 25 Nisan 2003 haftasındaki yüzde 46,13 seviyesinden sonra 3 aya kadar vadeli TL mevduatta görülen en yüksek seviye. Yani bankacılık sektörü 20.5 yılın zirvesinde TL mevduat faizlerinde de.
patronlardunyasi.com
